Pierwsze ślady pobytu człowieka na terenie gminy Mielnik pochodzą z okresu neolitu. Ówczesne „złoto” tamtej epoki, krzemień, znajdujący się w kredzie przyciągnął tu ludzi. Stałe osadnictwo datowane jest na XI – XII wiek. Gród mielnicki powstał być może w 1038r. podczas wyprawy Wielkiego Księcia Kijowskiego Jarosława przeciw Jaćwingom. W tym okresie był to teren rywalizacji pomiędzy książętami polskimi a ruskimi. Po raz pierwszy nazwa Mielnik /Mielnica/ pojawia się w Latopisie Ipatijewskim w roku 1240, gdy Tatarzy zniszczyli gród mielnicki i po raz drugi w roku 1260 gdzie przed ikoną Spasa Izbawnika /Chrystusa Zbawiciela i Odkupiciela/ modlił się ruski książę halicko-włodzimierski Daniło.