z górnośląskich kopalń, a kopalnie z sudeckich i beskidzkich szczytów

Żeby ujrzeć Gerlach, wcale nie trzeba jechać w Tatry. Wystarczy wejść na hałdę KWK Borynia w Jastrzębiu-Zdroju. Najwyższy szczyt Tatr przy sprzyjającej pogodzie zobaczymy też z dawnej wieży wyciągowej KWK Prezydent w Chorzowie, służącej teraz jako wieża widokowa.

Okazała żelbetowa konstrukcja pozostała po kopalni Prezydent w Chorzowie otwiera przed nami widoki, jakie na powierzchni zazwyczaj zasłonięte są przez drzewa lub kamienice. Z Chorzowa do Gerlacha jest 150 kilometrów. W odległości około 90 km leży beskidzka Babia Góra. Kilka kilometrów bliżej położone jest Pilsko (1557 m n.p.m.), najwyższa góra w województwie śląskim. Przy sprzyjającej pogodzie widać je z kopalnianej wieży.

Podobny pomysł uczynienia punktu widokowego na wieży szybu Krystyna dawnej KWK Szombierki nie został zrealizowany. Może szkoda, bo z Szombierek niekiedy widać odległy o 159 km Sławkowski Szczyt, czy o 158 km Łomnicę w Tatrach słowackich.

Na wieże wyciągowe kopalń wstęp mają nieliczni. Łatwiej więc o widoki z kopalnianych hałd. Znana pod tym względem jest hałda Skalny (389 m n.p.m.) w Łaziskach Górnych, górująca o około dziewięćdziesiąt metrów nad okolicą. Składowane na niej są odpady poeksploatacyjne z KWK Bolesław Śmiały. Widok, jaki się z niej roztacza, obejmuje szereg szczytów beskidzkich z Babią Górą na czele, ale nie tylko. Widoczny jest także Turbacz, czyli najwyższy szczyt Gorców, odległy o 112 km. Jeżeli chodzi o Sudety, to rozpoznawalna jest góra Velky Roudny (781 m n.p.m.) w Niskim Jesioniku oddalona o 99 km, czy też najwyższy polski szczyt Gór Opawskich - Biskupia Kopa (890 m n.p.m.).

Miłośnicy gór ucieszą się zapewne na wiadomość, że z hałdy kopalni Rymer w Rybniku widoczna bywa Mała Fatra, leżąca 100 km od tego miejsca. Stosunkowo blisko gór usytuowana jest hałda kopalni Borynia w Jastrzębiu-Zdroju, która oferuje widok zarówno na Karpaty, jak i na Sudety. Przez lornetkę lub teleobiektyw widoczne są stamtąd czeskie Jesioniki czy słowackie Tatry, np. Łomnica, Rysy czy Gerlach.

Niewielki fragment Tatr słowackich pokazuje się niekiedy z hałdy KWK Krupiński w Suszcu. Wzrok trzeba skierować na obniżenie pomiędzy Magurką w Beskidzie Małym a zboczami Pilska. Z Suszca do Tatr w linii prostej jest 118 km.

Okazałe hałdy kopalniane same bywają obiektem odległych obserwacji. Najlepszym przykładem może być Góra Kamieńska (405,6 m n.p.m.) na Wysoczyźnie Bełchatowskiej, czyli zwałowisko zewnętrzne odpadów z Kopalni Węgla Brunatnego Bełchatów. Całkiem wyraźnie da się ją dostrzec z Jury Krakowsko-Częstochowskiej i to nie tylko z odległej o około 45 km Częstochowy, lecz także np. z oddalonego o 54 km zamku Olsztyn, z góry Zborów (462 m n.p.m.) - tu dystans wynosi już 72 km, czy też z wieży zamku Smoleń, położonej 87 km od Góry Kamieńskiej.

A w drugą stronę? Z Których szczytów górskich można dojrzeć zabudowania górnośląskich kopalń węgla kamiennego? Wyśmienitym punktem widokowym jest Biskupia Kopa w Górach Opawskich, najwyższy szczyt w województwie opolskim. Na jej wierzchołku, tuż za polsko-czeską granicą, stoi kamienna wieża widokowa. Przy dobrej przejrzystości powietrza i odpowiednim teleobiektywie roztacza się stamtąd rozległy widok na Rybnicki Okręg Węglowy. Ze szczytu są widoczne np. odległy o 83 km szyb VIII kopalni Chwałowice, wieże szybów KWK Jankowice, zabudowania kopalń: Ignacy, Rydułtowy, Marcel czy Borynia. Prócz nich widoczna jest m.in. hałda pozostała po kopalni Anna oraz kopalnie: Pniówek, Zofiówka i Jas-Mos.

Niezrównanym punktem widokowym w Sudetach jest Pradziad (1491 m n.p.m.), najwyższy szczyt Wysokiego Jesionika. Dzięki zbudowanej przez Czechów na tym szczycie wieży radiowo-telewizyjnej można podziwiać widoki z tarasu usytuowanego na wysokości 73 m. Niezapomniany widok przedstawia nocna panorama oświetlonych miast Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. W ciągu dnia z Pradziada dostrzegalne są takie obiekty, jak: Koksownia Jadwiga w Zabrzu, Huta Cynku w Miasteczku Śląskim, kopalnia Wujek w Katowicach, kopalnia Piast w Bieruniu, hałda Skalny w Łaziskach Górnych czy Elektrownia Jaworzno.

Kopalnia Wujek widoczna z odległości 125 kilometrów z czeskich Sudetów? To nie powinno dziwić, skoro przez teleobiektyw z Pradziada widywane bywało np. Radiowo-Telewizyjne Centrum Nadawcze Chorągwica koło Wieliczki, odległe aż o 203 km. W drugą stronę z Pradziada niekiedy widać szczyty w Alpach położone 289 km od tej góry. Zdarzało się też, że z Pradziada były widoczne obłoki kondensacyjne z chłodni elektrowni Bełchatów, a to już jest dystans 198 km. Nawiasem mówiąc, wspomniane obłoki kondensacyjne z bełchatowskiej elektrowni widywano czasem i ze szczytu Śnieżnika (1426 m n.p.m.), a więc z odległości ocenianej na nieco ponad 210 km.

Za sprawą dostępnego w Polsce sprzętu fotograficznego możliwe stało się w XXI w. wykonanie zdjęcia, które wcześniej uznane byłoby za fotomontaż. W internecie znaleźć można sporo tego rodzaju przykładów, jak np. wykonana w Katowicach fotografia, na której widnieje wieża wyciągowa KWK Murcki na tle Babiej Góry czy KWK Piast na tle Beskidu Małego i góry Żar. To drugie zdjęcie wykonano z hałdy w katowickiej dzielnicy Kostuchna.

Fantastyczne zdjęcia o tematyce kopalniano-sudeckiej można wykonać nawet z terenu... powiatu krakowskiego, ze wsi Sułoszowa. Tak, to nie pomyłka - Wyżyna Olkuska oferuje takie możliwości. Jednemu z internautów udało się swego czasu zrobić tam fotografię zachodu słońca. W tle widnieją zabudowania KWK Szczygłowice w Knurowie, odległej od Sułoszowy o 78 km, a tuż obok góra Vysoká hole w Wysokim Jesioniku - oddalona od Sułoszowy o 178 km.