Bor, brom, jod, potas, lit, magnez i mangan - te pierwiastki

występują w podwyższonym stężeniu w niektórych wodach kopalnianych i geotermalnych, wyprowadzanych na powierzchnię. Jeśli zostałyby one skutecznie odzyskane, mogą stanowić potencjalny dodatkowy dochód dla przemysłu wydobywczego czy geotermalnego. Taka konkluzja płynie z badań, przeprowadzonych w latach 2017-2020 przez Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy.

Wstępna ocena możliwości pozyskiwania metali i pierwiastków z wód podziemnych - tak zatytułowany był program badawczy, którego koniec upływa z końcem tego roku. Przedmiotem badań było określenie zarówno zawartości, jak i zasobów pierwiastków chemicznych występujących w wodach podziemnych. Próbki wody pobierane były z wybranych  czynnych i nieczynnych zakładów górniczych oraz z otworów wiertniczych. W wyniku przeprowadzonej analizy fizykochemicznej wód, oznaczono w nich 60 składników - dziesięć grup anionów: Br, Cl, F, I, NO2, NO3, SO4, HPO4, NH4, HCO3 oraz znacznie większa liczba kationów. Wody kopalniane przebadano na obecność w nich m.in. pierwiastków ziem rzadkich - lantanowców i skandowców, jak również takich metali, jak: kadm, kobalt, stront, molibden, ołów, stront, tytan, wanad, cynk, srebro, złoto, platyna, pallad, iryd, cez oraz półmetali takich jak np. arsen czy selen.

Aby ograniczyć koszt programu, podjęto decyzję o objęciu badaniami tylko tych obiektów, w których wody podziemne są już wyprowadzane na powierzchnię terenu w celu odwadniania wyrobisk czynnych lub zlikwidowanych zakładów górniczych lub w celu wykorzystania ciepła w instalacjach geotermalnych czy wód do celów leczniczych

Zakresem badań objęto też wysoko zmineralizowane wody używane w geotermii, gdyż odzysk pierwiastków z tych wód zapobiegnie rekrystalizacji rozpuszczonych związków chemicznych na elementach wymienników ciepła oraz może ograniczyć ilość wody zatłaczanej do górotworu - informuje Anna Bagińska z Państwowego Instytutu Geologicznego.

Przeprowadzono analizy parametrów fizykochemicznych w 70 próbkach wód podziemnych. Próbki te pobrano z kopalń węgla kamiennego na Dolnym i Górnym Śląsku i w zagłębiu lubelskim, z kopalń węgla brunatnego, kopalń rud metali - w tym kopalni Olkusz-Pomorzany, turystycznej kopalni rud arsenu i złota w Złotym Stoku czy kopalni uranu i fluorytu w Kletnie. Prócz tego próbki wody pobrane zostały z nieczynnej kopalni rud żelaza, z kopalń siarki, gipsu i soli, kopalń gazu ziemnego oraz z 11 otworów geotermalnych

Jako nieperspektywiczne pod względem możliwości pozyskiwania metali z wód podziemnych określono m.in.: ZG Olkusz-Pomorzany, Kopalnie Gipsu Leszcze SA i Nowy Ląd SA, KWK ROW Ruch Marcel, KWK Piast-Ziemowit Ruch Piast, PAK Kopalnia Węgla Brunatnego Adamów, KWK ROW Rydułtowy-Anna Ruch Rydułtowy - wylicza Krystian Lisiak, rzecznik prasowy Państwowego Instytutu Geologicznego.

Na podstawie wykonanych badań można wysunąć wniosek, że wody podziemne towarzyszące złożom surowców w Polsce zawierają zasoby cennych pierwiastków w bardzo zróżnicowanych ilościach. W większości badanych obiektów oszacowane zasoby surowców znajdują się w ilościach, które nie są perspektywiczne. Jednak w części zakładów wody pompowane ze złóż surowców zawierają podwyższone stężenia kilku pierwiastków - dodaje Anna Bagińska z PIG-PIB.

Nie zdecydowano się na sięgnięcie do z solanek z głębokich poziomów wodonośnych, gdyż wiązałoby się to nie tylko z koniecznością szczegółowego ich rozpoznania, ale też wymagałoby bardzo dużych nakładów finansowych.