wyselekcjonowanie obiektów, które mają wartość historyczną i dokumentacyjną

Trzydzieści geologicznych i pogórniczych obiektów znajdujących się przy granicy Polski i Czech obejmuje mapa w aplikacji mobilnej „Śląska Wyprawa”, która powstała z udziałem naukowców Politechniki Śląskiej i Wyższej Szkoły Górniczej – Uniwersytetu Technicznego w Ostrawie.

Z okresu ponad dwustuletniego rozwoju przemysłu w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym, zarówno po czeskiej, jak i polskiej stronie granicy, zachowała się spora liczba obiektów geologicznych i pogórniczych, które ulegają zniszczeniu lub nieodwracalnym zmianom. Naukowcy obydwu uczelni uznali, że warto udokumentować te najcenniejsze i szeroko udostępnić informacje o nich w kontekście turystyki transgranicznej. 

– Wraz z upadkiem górnictwa i ograniczaniem przemysłu ciężkiego wiele budynków jest stopniowo likwidowanych i odbudowywanych. Regiony górnicze szukają nowego oblicza. Naszym zadaniem jest rozpoznanie wartości znikających przedmiotów, staranie się o zachowanie najcenniejszych i tchnięcie w nie nowego życia. Co w wielu przypadkach się udało. Ale także w wielu przypadkach znika szereg ważnych miejsc. Celem publikacji było wyselekcjonowanie obiektów, które z różnych względów mają wartość historyczną i dokumentacyjną, ich udokumentowanie i zaprezentowanie naszemu Czytelnikowi. Staraliśmy się wybrać nie tylko budynki przemysłowe, ale także atrakcje przyrodnicze, które charakteryzują nasze regiony – wyjaśnia dr hab. inż. Anna Manowska z Wydziału Górnictwa, Inżynierii Bezpieczeństwa i Automatyki Przemysłowej Politechniki Śląskiej.

Badacze opracowali obszerną trójjęzyczną publikację, w której uwzględniono wybrane obiekty po obu stronach granicy, znajdujące się od niej w odległości do 40 km. Wśród nich znalazły się m.in. Sztolnia Królowa Luiza w Zabrzu, Śląskie Obserwatorium Geofizyczne w Raciborzu, kompleks Dolne Witkowice (Dolni Vitkovice) w Ostrawie czy meandry rzeki Odry na odcinku Chałupki-Zabełków.

– W wielu przypadkach wykorzystaliśmy zdjęcia z drona, aby udokumentować wybrane przez nas lokalizacje. Widok z lotu ptaka daje szersze spojrzenie na miejsca, które zwykle odwiedzamy, ale których nigdy nie oglądaliśmy z tej perspektywy. Uważamy, że jest to wyjątkowe w naszym projekcie – zwraca uwagę Anna Manowska. 

Przykładem zagospodarowania turystycznego obiektu postindustrialnego po stronie czeskiej jest kompleks Dolne Witkowice w Ostrawie. Ma prawie 300 ha i jest największym tego typu obiektem w Czechach.

– W jego skład wchodzą: Wielki Piec nr 1 z nowoczesną nadbudową, tzw. Bolt Tower, dawny zbiornik gazu przekształcony w wielofunkcyjną salę o nazwie Gong, stacja energetyczna U6, przekształcona w Muzeum Mały Świat Techniki, nowe muzeum naukowo-techniczne, wieża szybowa dawnej kopalni Hlubina i przylegające do niej zabudowania szybowe – wylicza dr inż. Martin Klempa z Wydziału Geologiczno-Górniczego, Katedry Inżynierii Geologicznej Wyższej Szkoły Górniczej – Uniwersytetu Technicznego w Ostrawie.

Po zakończeniu działalności huty w 1998 r. zlikwidowana infrastruktura wraz z wielkimi piecami, bateriami koksowniczymi i kopalnią Hlubina zostały uznane za zabytki kultury i wpisane na listę Dziedzictwa Europejskiego.

Aplikacja „Śląska Wyprawa” przygotowana została w językach polskim, czeskim i angielskim. Pozwala na interaktywne poszukiwanie obiektów na mapie i uzyskiwanie o nich informacji.

– Główną częścią publikacji jest przewodnik wizualny. Każdemu obiektowi towarzyszy krótki opis wraz z podaniem lokalizacji oraz fotografiami. Dołączona została również mapa, na której wyraźnie zaznaczone zostaną wybrane lokalizacje, w tym wszystkie szlaki turystyczne – tłumaczy Martin Klempa.

Oprócz naukowców we wstępnym etapie tworzenia aplikacji uczestniczyli studenci obydwu uczelni.

Warto wiedzieć, że VŠB od dawna współpracuje z Politechniką Śląską w dziedzinie nauki i edukacji. Ze względu na swoje ukierunkowanie obie instytucje posiadają głęboką wiedzę z zakresu geologii i górnictwa nie tylko w Zagłębiu Górnośląskim. Rozwijają takie kierunki studiów jak np.: inżynieria geologiczno-górnicza, inżynieria środowiska, nauka o Ziemi oraz turystyka górska. Autorzy projektu liczą, że pomoże on zarówno studentom, jak i szeroko pojętemu odbiorcy lepiej zrozumieć historię przemysłu w tej części Europy, wskazując jednocześnie możliwości zagospodarowania terenów i obiektów poprzemysłowych.