W muzeach naszego regionu można poznać historię powstawania węgla, jego pokładów na Śląsku i w Zagłębiu

 

Mieszkańcy Jastrzębia-Zdroju świetnie wiedzą, że w Instytucie Dziedzictwa i Dialogu – Łaźnia Moszczenica można zwiedzić Carbonarium. To nie tylko wystawa poświęcona roli, jaką węgiel odegrał w historii miasta, ale także zwrócenie uwagi na jego wieloletnie przemysłowe dziedzictwo. Teraz czas, by Carbonarium poznali turyści nie tylko z naszego regionu, ale i Polski czy Europy.

Carbonarium działa w byłej górniczej łaźni, nic dziwnego, że jest chętnie odwiedzane przez byłych i obecnych górników jastrzębskich kopalń. Łaźnia Moszczenica została otwarta we wrześniu 2023 roku.

Od początku funkcjonowania Carbonarium odwiedziło już prawie 10 tysięcy osób. W samym dniu otwarcia przyjęliśmy 600 osób, a podczas Nocy Muzeów – 550 – wylicza Kamila Sadowska, specjalista w Dziale Marketingu, Komunikacji i Turystyki Instytutu Dziedzictwa i Dialogu – Łaźnia Moszczenica. – To duże zainteresowanie, które wcale nie słabnie, bardzo nas cieszy. Widać, że otwarcie wystawy okazało się strzałem w dziesiątkę. Przyjeżdżają do nas goście z całej Polski, w tym także tacy, którzy wyszukują atrakcyjne miejsca na Śląsku i chcą je zobaczyć. Wystawę zwiedzają grupy szkolne, dla młodszych mamy warsztaty „Bajtel na grubie”. No i oczywiście przychodzą do nas emerytowani górnicy, oni Carbonarium traktują z sentymentem. Ich opinia jest dla nas zawsze bardzo ważna i najbardziej się jej obawiamy – uśmiecha się.

Co można zobaczyć w Łaźni Moszczenica? Węgiel – od pierwiastka, poprzez wykorzystanie w przemyśle i roli, jaką odegrał w historii miasta. Nie brakuje przedstawienia zastosowania węgla w świecie nauki oraz wątku transformacji i ekologicznych sposobów jego użytkowania. Jest historia powstania węgla i jego obieg w przyrodzie – od powstania w jądrach gwiazd po karbon i to, jak stał się surowcem energetycznym. Można tu zobaczyć nawet „lewitującą” bryłę węgla. Jest zawieszona w przestrzeni, pomiędzy kondygnacjami budynku i waży – bagatela – tonę i trzysta kilogramów. Jest także geneza rozwoju przemysłu górniczego w Jastrzębiu-Zdroju w kontekście historii miasta.

Carboneum – tak nazywa się z kolei wystawa, którą można zwiedzać w otwartej półtora roku temu Wieży Ciśnień w Zabrzu. Wystawa to centrum wiedzy o węglu.

Licząca ponad 100 lat zabrzańska Wieża Ciśnień, zaprojektowana przez architekta Augusta Kinda oraz radcę budowlanego Friedricha Loose, stała się wielką atrakcją dla zwiedzających. Jedną z jej wystaw jest Carboneum. „Występujący na Ziemi węgiel, z którego między innymi zbudowane są nasze ciała, powstał miliardy lat temu w jądrze pewnej gwiazdy…” – to słowa wstępu, które zapraszają do zwiedzania świata pełnego węgla, węgla jako pierwiastka. Pomysłodawcy wystawy chcą przekonać zwiedzających, że węgiel naprawdę jest we wszystkim, co nas otacza. – Przyjeżdżają do nas osoby ciekawe tego, jak wygląda wieża od środka, bo do tej pory nie mogły tego zobaczyć. Mamy grupy szkolne, turystów indywidualnych, a wśród nich takich, którzy obejrzeli wcześniej Sztolnię Królowa Luiza czy Kopalnię Guido i postanowili też zobaczyć wieżę – mówi Anna Franik z Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu. – Do końca maja naszą Wieżę Ciśnień z wystawą Carboneum można było zwiedzać za darmo z okazji 20-lecia Polski w Unii Europejskiej.

Muzeum Miasta Jaworzna pokazuje najdawniejsze dzieje górnictwa węgla kamiennego na ziemiach polskich. „Dzieje górnictwa węgla kamiennego w Jaworznie sięgają lat 60. XVIII wieku, kiedy to w części dzisiejszego miasta, znanej jako Szczakowa, powstała pierwsza kopalnia węgla kamiennego. Pionierski dla ziem polskich zakład funkcjonował przez zaledwie kilkanaście miesięcy i – z uwagi na nierentowność – został zamknięty. Pracę w nim wznowiono z początkiem lat 90. XVIII wieku. Jednak na swój prawdziwy renesans przemysłowy Jaworzno musiało poczekać do pierwszych lat XIX wieku, kiedy to – po wymazaniu z mapy politycznej Europy na 123 lata – znalazło się w granicach Austrii Habsburgów” – można przeczytać na stronie muzeum.

W muzeum zwraca uwagę rekonstrukcja górniczych korytarzy kopalnianych o zabudowie drewnianej oraz w konstrukcji stalowej, a także rekonstrukcje nieistniejących już w swojej pierwotnej formie szybów górniczych.

Dział Przyrody w Muzeum Miejskim Sztygarka w Dąbrowie Górniczej gromadzi z kolei i zabezpiecza okazy geologiczne z regionu Zagłębia Dąbrowskiego. W kolekcji muzeum znajduje się ponad 3000 eksponatów geologicznych i paleontologicznych.