dbają o przemysłowe dziedzictwo

W celu utrwalenia pamięci historycznej moralnym obowiązkiem współczesnego pokolenia jest zachowanie najcenniejszych pamiątek świetności branży górniczej jak i kunsztu ludzi w niej pracujących.

Aby móc zrealizować ten cel, konieczne jest umiejętne połączenie wiedzy historycznej oraz doświadczeń zawodowych z zakresu technologii górniczych oraz budownictwa podziemnego.

W latach 2000–2020 w Katedrze Geomechaniki i Budownictwa Podziemnego na Wydziale Górnictwa, Inżynierii Bezpieczeństwa i Automatyki Przemysłowej zrealizowano wiele prac badawczych i projektowych w zakresie rewitalizacji, diagnostyki i oceny stopnia bezpieczeństwa oraz zabezpieczenia budowli podziemnych o charakterze zabytkowym. Ich tematami było: udrożnienie i adaptacja do ruchu turystycznego Sztolni Królowa Luiza w Zabrzu, prace remontowe i konserwatorskie odcinka wylotowego sztolni Fryderyk w Tarnowskich Górach, prace badawcze dotyczące stateczności kompleksu wyrobisk podziemnych Sztolni Ćwiczebnej Muzeum Miejskiego Sztygarka w Dąbrowie Górniczej oraz badania diagnostyczne związane z adaptacją podziemnej komory materiałów wybuchowych dla celów rekreacyjnych w parku Geosfera w Jaworznie.

Wydział Górnictwa, Inżynierii Bezpieczeństwa i Automatyki Przemysłowej od wielu lat jest partnerem w projekcie „Zabrze – Ośrodek Kultury Technicznej i Zabytków Przemysłowych”. W pracach nad udrożnieniem i adaptacją do ruchu turystycznego kompleksu Sztolni Królowa Luiza, Katedra Geomechaniki i Budownictwa Podziemnego bierze udział od prawie 20 lat, tj. praktycznie od początku tego projektu. W ramach współpracy z Muzeum Górnictwa Węglowego, Urzędem Miasta Zabrze, Śląskim Urzędem Marszałkowskim oraz Stowarzyszeniem na rzecz Restauracji i Propagowania Sztolni Królowa Luiza w Zabrzu Pro Futuro, zespół pod kier. dr hab. inż. Stanisława Dużego prof. PŚ z Katedry Geomechaniki i Budownictwa Podziemnego wykonał kilkanaście prac badawczych, projektowych i ekspertyz, efektem których powstało ponad 30 aplikacji praktycznych tworzących podstawę do udrożnienia, zabezpieczenia i adaptacji dla ruchu turystycznego zabytkowych wyrobisk kompleksu Sztolnia Królowa Luiza o łącznej długości ponad 5 km. Dzięki tym pracom uzyskano ununikalny w skali światowej obiekt zabytkowy, który w 2019 r. wyróżniony został prestiżową Nagrodą Dziedzictwa Europejskiego – Grand Prix Europa Nostra 2019.

Jest to najwyższe europejskie wyróżnienie w obszarze dziedzictwa kulturowego. Zabrzański obiekt był w 2019 r. jedynym obiektem z obszaru dziedzictwa przemysłowego w Europie i jednym z trzech w Polsce, które dostąpiły tego zaszczytu w całej historii tej nagrody. Podczas gali w Paryżu nagrodę Grand Prix przyznaną za rewitalizację Sztolni Królowa Luiza odebrała prezydent Zabrza Małgorzata Mańka-Szulik, a w listopadzie 2019 r. na uroczystej Gali w Domu Muzyki i Tańca w Zabrzu Wydział Górnictwa, Inżynierii Bezpieczeństwa i Automatyki Przemysłowej wyróżniony został statuetką za wkład w rewitalizację tego zabytkowego kompleksu. Podczas wręczania nagród dyrektor Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu Bartosz Szewczyk podkreślił, że Statuetka została przyznana Wydziałowi za nadzór merytoryczny nad pracami związanymi z udrażnianiem i zabezpieczeniem wyrobisk kompleksu Sztolnia Królowa Luiza.

W ramach prac dotyczących zabezpieczenia sztolni Fryderyk w Tarnowskich Górach zrealizowano prace dla Wojewódzkiego Śląskiego Urzędu Ochrony Zabytków w Katowicach ustalające mapę drogową dla zatrzymania procesu degradacji obiektu z listy UNESCO oraz wykonano projekt dla zabezpieczenia odcinka wylotowego sztolni znajdującego się w stanie technicznym zagrażającym zawałem, który mógłby spowodować zakłócenia w gospodarce wodnej regionu Tarnowskich Gór.

Dla Muzeum Miejskiego Sztygarka w Dąbrowie Górniczej wykonano pełną diagnostykę kompleksu wyrobisk podziemnych Sztolni Ćwiczebnej (obiekt po pierwszej szkole górniczej na Ziemiach Polski), która jest podstawą do planowania dalszych prac zabezpieczających i adaptacyjnych.

W tematykę zachowania dziedzictwa przemysłowego Wydział stara się również angażować swoich studentów. W Parku Geosfera w Jaworznie, wspólnie z działającym przy Katedrze Geomechaniki i Budownictwa Podziemnego Studenckim Kołem Naukowym Gwarek, przeprowadzono badania diagnostyczne podziemnej komory materiałów wybuchowych w aspekcie możliwości jej wykorzystania jako atrakcji turystycznej.

Wieloletnia współpraca Wydziału Górnictwa, Inżynierii Bezpieczeństwa i Automatyki Przemysłowej z jednostkami zarządzającymi historycznymi obiektami poprzemysłowymi to niewątpliwie bardzo pozytywny przykład drogi, jaką współczesne społeczeństwo powinno podążać. Łączy skądinąd nowoczesną przyszłość regionu z moralnym obowiązkiem zachowania tego, co w tak znakomity sposób zbudowali nasi przodkowie i z czego następne pokolenia powinny czerpać. Bez tego kilkusetletniego dorobku związanego z funkcjonowaniem przemysłu na Górnym Śląsku nie byłoby z pewnością dynamicznego rozwoju cywilizacyjnego tego regionu, jak i całego kraju.