wskazuje jakie kroki należy podejmować przy pracach nad koncepcją rewitalizacji i transformacji obszarów pogórniczych

Na terenie byłej kopalni Krupiński powstaną firmy, w których znajdzie pracę kilka tysiącach osób – mówi w rozmowie z prtalem netTG.pl Gospodarka i Ludzie ANDRZEJ ZABIEGLIŃSKI, wiceprezes, członek Zarządu Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.

Katowicka Specjalna Strefa Ekonomiczna, wspólnie z Gminą Suszec, Spółką Restrukturyzacji Kopalń i spółką JSW Innowacje, w ramach projektu Nowa Energia Suszec, planuje zagospodarować hałdę i tereny po dawnej kopalni Krupiński. Jakie są kluczowe założenia projektu?

Opracowanie pn. „ Koncepcja rewitalizacji i transformacji obszarów wpływu likwidowanej KWK Krupiński w gminie górniczej Suszec” to dokument o bazowym znaczeniu dla ukierunkowania przyszłych działań związanych z uruchomieniem nowych funkcji i pobudzeniem aktywności gospodarczej terenów po zlikwidowanej KWK „Krupiński”. Koncepcja opracowana została z poszanowaniem aspektów społecznych, gospodarczych, środowiskowych i przestrzennych. Jest wyrazem zrozumienia dla konieczności podjęcia radykalnych zmian w szczególności w gospodarce energetycznej, nie mniej jednak nie zapominając o mieszkańcach, pracownikach, ludziach obecnych na rynku pracy i tych stojących przed wyborem ścieżki zawodowej czy nowej drogi życiowej.

Zasadniczym kierunkiem działań jest więc wykreowanie atrakcyjnej, zasobooszczędnej przestrzeni umożliwiającej prowadzenie działalności gospodarczej, oferującej atrakcyjne miejsce do rozwoju usług, przyjaznym do zamieszkania i poszerzającej ofertę spędzania czasu wolnego. Skutkiem uzyskania takiego charakteru terenów byłej KWK będzie pozytywny wpływ na poziom śladu węglowego i śladu środowiskowego przyszłych inwestorów oraz prowadzonych przez nich działalności, jak też wytwarzanych przez nich produktów czy świadczonych usług.

Działają w oparciu o wspólne porozumienie stworzony został Zespół składający się z następujących podmiotów: Jastrzębskiej Spółki Węglowa SA (JSW SA) - ostatni z właścicieli kopalni, który prowadził eksploatację węgla (do prac zespołu wytypował Jastrzębską Spółkę Węglową Innowacje SA (JSWI SA), swoją spółkę zależną), Spółki Restrukturyzacji Kopalń SA (SRK SA) - obecny właściciel likwidowanego zakładu, Gminy Suszec - na terenie której administracyjnie znajduje się likwidowana kopalnia oraz Katowickiej Specjalna Strefa Ekonomiczna SA (KSSE SA), spółka, która wielokrotnie od niemal 25 lat skutecznie włącza się w proces transformacji województwa śląskiego. Taki dobór partnerów pozwolił na analizę oraz przedstawienie wniosków uwzględniając interesy wszystkich stron, a mianowicie mieszkańców, samorządu oraz biznesu.

Koncepcja swoimi założeniami wpisuje się w Strategię Rozwoju Województwa Śląskiego „Śląskie 2030” oraz Strategię na rzecz Rozwoju Regionalnego 2030. Dodatkowo, odpowiada ona również na wyzwania polityki europejskiej, które wyrażone zostały w Europejskim Zielonym Ładzie oraz założeniach do Polityki Spójności na lata 2021 – 2027.Aktualnie wydaje się, że głównym źródłem finasowania działań na terenach objętych opracowaniem w Gminie Suszec może być Fundusz Sprawiedliwej Transformacji.

Zgodnie ze znanym na dzień dzisiejszy projektem rozporządzenia ustanawiającego Fundusz Sprawiedliwej Transformacji, intensywność dofinansowania może osiągnąć maksymalny poziom 75 proc. kosztów kwalifikowanych (w tym w formie bezzwrotnych dotacji).Warunkiem niezbędnym dla możliwości ubiegania się o środki jest jednak uwzględnienie projektu w regionalnym i krajowym planie sprawiedliwej transformacji, które finalnie akceptowane są na poziomie Komisji Europejskiej po analizie zgodności z celami Europejskiego Zielonego Ładu oraz Krajowego planu na rzecz energii i klimatu.

Wnioskodawcami do Funduszu Sprawiedliwej Transformacji mogą być zarówno jednostki samorządu terytorialnego, jak i przedsiębiorstwa. Ważnym źródłem finansowania działań mogą być również środki z InvestEU, banku EBI oraz środki kapitału prywatnego. Wskazanie tak różnorodnych źródeł jest zachętą dla wielu partnerów, na które zarządzający chce i będzie otwarty.

Tak, teren po byłej KWK Krupiński w dużym stopniu jest terenem zdegradowanym, wymagającym rewitalizacji. Infrastruktura znajdująca się w tym obszarze również musi zostać poddana modernizacji lub likwidacji i budowie od nowa. Koncepcja bardzo szeroko prezentuje zmiany jakie powinny być dokonane nie tylko w sferze legislacji tj. zmian w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego gminy, ale również w zmianie rzeczywistych funkcji i przeznaczeniu poszczególnych obszarów. Koncepcja to dokument kompleksowy prezentujący wnioski z analizy wielu modeli zarządzania. Rekomenduje również jeden z nich.

Z uwagi na wielostronne możliwości, optymalną funkcjonalność oraz dużą elastyczność, najbardziej pożądaną i rekomendowaną przez autorów dokumentu formą dalszej realizacji koncepcji rewitalizacji może być Fundusz Inwestycyjny Terenów Powęglowych jako instrument zagospodarowania nieruchomości pogórniczych. Odnosząc się do kwestii organizacyjnych, to w pierwszej kolejności SRK SA musi zakończyć proces likwidacyjny i wówczas uruchomiony może zostać proces inwestycyjny. Szacowane nakłady to około 250-300 mln zł.

Dodać należy, że teren byłej kopalni KWK Krupiński obejmuje łącznie powierzchnię ok. 230 ha i charakteryzuje się stosunkowo zamkniętą przestrzenno-urbanistycznie lokalizacją. Najwyższy punkt terenu – o wysokości około 40 - 45 m ponad sąsiadujące otoczenie - stanowi zajmująca ok. 94 ha budowla ziemna tj. hałda, u podnóża której zainstalowana jest bocznica kolejowa. W skład obszaru wchodzi również teren Cieku Branickiego ok. 36,1 ha poważnie zdegradowanego przez dotychczasową działalność kopalni. Zakład Główny to ok 70 ha, a dwa obszary w rejonie ul. Piaskowej to ok 18,5 ha oraz w rejonie ul. Woszczyckiej to ok.11,8 ha.

Ustawa o wspieraniu nowych inwestycji wprowadziła program wsparcia dla biznesu realizującego inwestycje (tzw. Polska Strefa Inwestycji), dając szansę na skorzystanie z pomocy publicznej wielu przedsiębiorcom inwestującym w Polsce, bez względu na lokalizację inwestycji, jeżeli tylko spełnia ona określone kryteria ilościowe i jakościowe. Każdy potencjalny Inwestor będzie się więc mógł starać o uzyskanie decyzji o wsparciu wydawanej przez Zarząd KSSE SA

Zanim tereny po byłej kopalni staną się terenami inwestycyjnymi , potrzeba najpierw zbudować infrastrukturę…

Zakłada się, że istniejąca infrastruktura drogowa, wodno – kanalizacyjna czy energetyczna będzie przejściowo utrzymana dla kilku podmiotów już istniejących, które bez wymienionych mediów nie będą mogły funkcjonować. Model obecny nie będzie modelem docelowym dla infrastruktury. W procesie przeobrażania terenu i dostosowywania go dla potrzeb konkretnych inwestorów jej przebiegi będą ulegać zmianom. Nowy układ komunikacyjny musi uwzględniać potencjalne potrzeby przyszłych inwestorów, jak też zasady zrównoważonej infrastruktury transportowej, w tym nisko- i zeroemisyjnej infrastruktury drogowej. Konieczne media dla prawidłowego funkcjonowania zakładów produkcyjnych wraz z infrastrukturą towarzyszącą będą realizowane wieloetapowo. Nowa gospodarka wodno-ściekowa na obszarze likwidowanej kopalni winna stanowić element gospodarki o obiegu zamkniętym.

Na potrzeby niniejszego opracowania przyjęto wewnętrzny podział na obszary funkcjonalne, które będzie wyróżniać odmienna charakterystyka przyszłego przeznaczenia. Dla jednoznacznej identyfikacji poszczególnym obszarom nadano nowe marketingowe nazwy. I tak projekt „Nowa Energia. Suszec” składa się z:

I Obszar (Hałda) „Hałda Ekstremum”

Kierunek 1 Zagospodarowanie w kierunku rekreacyjno – sportowym - miejsce aktywnego wypoczynku czy sportów ekstremalnych – pumptracki, trasy rowerowe, trasy zjazdowe, ścieżki piesze. Zaplanowane punkty widokowe z bardzo rozległą linią horyzontu oraz infrastrukturą uzupełniającą nadadzą terenowi hałdy dodatkową wartość, a zarazem pozwolą efektywnie wykorzystać atut najwyższego wzniesienia z widokiem na zlokalizowany u podnóża hałdy Park Krajobrazowy „Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich" ,

Kierunek 2 Zwiększenie możliwości retencjonowania wód opadowych – zbiornik retencyjny, możliwość zabudowania małego układu szczytowo - pompowego.

Kierunek 3 Wytwarzanie zielonej energii (instalacje generujące energię z OZE połączone ze ścieżkami edukacyjnymi, laboratoriamirozwiązań promującymi mechanizm pozyskiwania energii elektrycznej z różnych źródeł przetwarzania).

II Obszar (Ciek Branicki) „Farma Fotowoltaiczna Ogniwo”

Rekultywacja obszaru, instalacja urządzeń produkujących energię z odnawialnych źródeł energii o mocy kilkudziesięciu MW. Planowana instalacja na obszarze cieku systemowo winna zostać powiązana z instalacjami planowanymi na hałdzie tworząc wspólnie Park Słoneczny Suszec, a potencjalny inwestor będzie musiał zarządzać całościowo energią.

III Obszar(Zakład Główny) „Park Przemysłowy Impet”

Teren zostanie przeznaczony pod inwestycje o charakterze przemysłowym, przy czym podstawowym założeniem jest, by przyszłe tereny miały status wysokiej atrakcyjności wynikającej z samowystarczalności energetycznej, infrastruktury circulareconomy, zminimalizowanym stopniu oddziaływania na środowisko i klimat oraz wysokim stopniu adaptacji tych terenów do zmian klimatycznych

IV Obszar (Rejon ul. Piaskowej) „Park Usługowo-Przemysłowy Profit”

Obszar, który w znacznej części zachowa swój dotychczasowy charakter. Zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna oraz Rodzinne Ogrody Działkowe powinny w całości utrzymać swoją dotychczasową funkcję. Dominujący w tym obszarze będzie przemysł lekki i usługi.

V Obszar (Rejon ul. Woszczyckiej) „Osiedle Solar”

Planowana zabudowa mieszkaniowa winna uwzględniać przyszłe wymogi budowlane oraz trendy architektoniczne.

Czy są planowane inwestycje w odnawialne źródła energii?

Kluczowym efektem działań rewitalizacyjnych na terenach byłej KWK „Krupiński” jest doprowadzenie do neutralności klimatycznej tych terenów, przy utrzymaniu ich charakteru inwestycyjnego. Pierwszym kluczowym łańcuchem, będącym podstawą budowy przyszłego zrównoważonego ekosystemu terenów inwestycyjnych, będzie lokalny system ekoenergii oparty na odnawialnych źródła energii (słońce, wiatr, woda) minimalizujący tradycyjne nośniki energetyczne.

Omawiana koncepcja zakłada zatem stworzenie farm fotowoltaicznych, projektów zwiększających retencjonowanie wody, a w szczególności kładzie nacisk na projekty badawczo – rozwojowe których przedmiotem będzie m.in. integracja stosu ogniw wodorowych wraz z elektrolizerami z odnawialnymi źródłami energii. Zastosowanie stosów ogniw wodorowych do celów energetycznych pozwoli również na budowę instalacji odzyskujących energię cieplną. Docelowo, taki układ winien stanowić kompletny system wytwarzania, zaopatrywania i zarządzania energią na terenach byłej KWK „Krupiński”.

Ile osób docelowo znajdzie tam pracę?

Nowoczesne technologie w wielu miejscach, szczególnie tych trudnych dla człowieka, wdrażają robotyzację. To jednak nie wyklucza człowieka. Jego rola będzie w procesie produkcyjnym rosła, ale będzie wymagał innych, wyższych kwalifikacji. Dla branży górniczej zostanie uruchomiony specjalny program dokształcający, dla tych którzy będą tego wymagali. Nie da się dzisiaj przy dynamicznym rynku pracy określić precyzyjnie liczb osób potencjalnie pracujących na tym terenie. Śmiało można powiedzieć o kilku tysiącach osób.

Czy można już dziś powiedzieć, że zagospodarowanie terenów po kopalni Krupiński, stanie się wzorem dla innych kopalń, po tym jak już zaprzestaną wydobywać węgiel w ramach dekarbonizacji?

Zdaniem autorów opracowania, a także biorąc pod uwagę opinie niezależnych podmiotów, przygotowany dokument jest otwartym prototypem koncepcji, który uwzględniając specyfikę danego terenu może stać się podstawą do opracowania szczegółowych dokumentów także w innych lokalizacjach. Opracowanie wyraźnie wskazuje jakie kroki należy podejmować przy pracach nad koncepcją rewitalizacji i transformacji obszarów pogórniczych. Szczegółowo opisuje metody, a nawet kolejne kroki prezentując w ten sposób rekomendowany schemat postępowania przy tego typu działaniach.